Σε αυτό το πλαίσιο, η απορρύθμιση μπορεί να θεωρηθεί μια προσπάθεια ενίσχυσης της ανάπτυξης μέσω της απελευθέρωσης των χρηματοπιστωτικών αγορών από τα υπάρχοντα εποπτικά εργαλεία, με στόχο την προσέλκυση επενδύσεων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Αν και τα διδάγματα του παρελθόντος μας προειδοποιούν για τους κινδύνους μιας τέτοιας πολιτικής, οι βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις ενδέχεται να είναι θετικές, με αύξηση της ρευστότητας και της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Ωστόσο, χωρίς τα κατάλληλα αντίμετρα και μια μακροπρόθεσμη στρατηγική, οι ίδιες αυτές αποφάσεις κινδυνεύουν να οδηγήσουν σε φούσκες και κρίσεις. Αν αυτή η πορεία συνεχιστεί ανεξέλεγκτα, το 2030 ενδέχεται να μας βρει αντιμέτωπους με μια νέα χρηματοπιστωτική κρίση, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη, με την Ελλάδα να βρίσκεται ξανά στη γνωστή της θέση: «ανυπεράσπιστη και ευάλωτη».
Τα διδάγματα του παρελθόντος
Η ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα που δείχνουν πώς η απορρύθμιση ανοίγει τον δρόμο για κρίσεις:
• Δεκαετία του 1920: Η απουσία ρυθμιστικού πλαισίου επέτρεψε την ανεξέλεγκτη κερδοσκοπία, προκαλώντας τη φούσκα των μετοχών που κατέρρευσε την δεκαετία το 1920, οδηγώντας στη Μεγάλη Ύφεση. Όπως εξηγεί ο John Kenneth Galbraith στο έργο του The Great Crash (1929), η έλλειψη ρυθμιστικών μηχανισμών και η ευφορία της εποχής έκαναν την ύφεση αναπόφευκτη.
• Δεκαετία του 1980: Στις ΗΠΑ, η χαλάρωση των κανονισμών στις αποταμιευτικές τράπεζες προκάλεσε μια κρίση που κόστισε στο κράτος πάνω από 160 δισεκατομμύρια δολάρια. Σύμφωνα με το έργο του Edward Kane "The S&L Insurance Mess: How Did It Happen?", η έλλειψη εποπτείας ενίσχυσε την ανευθυνότητα.
• 2008: Η σταδιακή απορρύθμιση επέτρεψε στις τράπεζες να δημιουργήσουν σύνθετα προϊόντα υψηλού ρίσκου, όπως τα παράγωγα στεγαστικών δανείων. Όπως αναλύει ο Raghuram Rajan στο βιβλίο Fault Lines, η έλλειψη κανονιστικής παρέμβασης σε συνδυασμό με την αυξανόμενη μόχλευση προκάλεσαν την κατάρρευση του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος.
Πώς δημιουργείται μια κρίση;
Η φύση της απορρύθμισης είναι τέτοια που προκαλεί κύκλους υπερβολής και κατάρρευσης. Όταν αίρονται οι περιορισμοί, οι τράπεζες αρχίζουν να αναλαμβάνουν όλο και μεγαλύτερα ρίσκα, οδηγούμενες από την επιδίωξη του κέρδους. Ένας βασικός μηχανισμός ελέγχου που περιορίζει αυτή την υπερβολή είναι τα υποχρεωτικά διαθέσιμα που οι τράπεζες είναι αναγκασμένες να διακρατούν υπό κανονιστικό πλαίσιο. Για παράδειγμα, όταν μια κεντρική τράπεζα απαιτεί από τις εμπορικές τράπεζες να διακρατούν το 30% των καταθέσεών τους ως ρευστά διαθέσιμα, οι τράπεζες περιορίζονται στη δυνατότητα να δανείζουν υπερβολικά μεγάλο ποσοστό των κεφαλαίων τους. Ωστόσο, όταν αυτοί οι περιορισμοί αίρονται, οι τράπεζες μπορούν να αυξήσουν τη μόχλευση τους και να δανείζουν πολύ περισσότερα από όσα μπορούν να υποστηρίξουν, ευνοώντας έτσι τη δημιουργία χρηματοπιστωτικών φουσκών. Για ένα διάστημα, αυτή η δυναμική δημιουργεί ευφορία στις αγορές, αλλά όταν οι φούσκες σκάσουν, όπως έγινε το 2008, λόγω ότι η έλλειψη κεφαλαιακών περιορισμών οδήγησε σε υπερβολικές επενδύσεις σε ριψοκίνδυνα προϊόντα όπως τα παράγωγα στεγαστικών δανείων, οι συνέπειες είναι ανυπολόγιστες.
Η Ελλάδα στη μέγγενη της παγκόσμιας αστάθειας
Η Ελλάδα είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε περιόδους χρηματοπιστωτικών κρίσεων. Το υψηλό δημόσιο χρέος, η εξάρτηση από εξωτερική χρηματοδότηση, η περιορισμένη παραγωγική βάση και τα χρόνια δημοσιονομικά ελλείμματα καθιστούν την ελληνική οικονομία αδύναμη να απορροφήσει εξωτερικούς κραδασμούς.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2008-2010, η Ελλάδα υπέστη σοβαρές επιπτώσεις. Το δημόσιο χρέος εκτοξεύτηκε, η ανεργία αυξήθηκε δραματικά, ενώ οι τράπεζες επηρεάστηκαν από τα υψηλά επίπεδα μη εξυπηρετούμενων δανείων. Τα χρόνια δημοσιονομικά ελλείμματα συνέβαλαν περαιτέρω στην κρίση, καθώς αύξησαν το χρέος σε μη βιώσιμα επίπεδα, περιορίζοντας τις επιλογές του κράτους για δημοσιονομική παρέμβαση. Όπως επισημαίνουν εξάλλου οι Reinhart και Rogoff στο βιβλίο "This Time is Different", οι χώρες με υψηλά επίπεδα χρέους και ελλειμμάτων υποφέρουν περισσότερο σε περιόδους χρηματοπιστωτικής κρίσης, καθώς η εμπιστοσύνη των αγορών καταρρέει.
Σήμερα, παρά τις προσπάθειες αναδιάρθρωσης του τραπεζικού τομέα, οι ελληνικές τράπεζες παραμένουν ευάλωτες, ενώ η οικονομία εξακολουθεί να εξαρτάται από την εξωτερική χρηματοδότηση. Μια νέα παγκόσμια κρίση, αντίστοιχη με εκείνη του 2008, σε συνδυασμό με τα συνεχιζόμενα ελλείμματα, θα μπορούσε να καταστρέψει τις προσπάθειες ανάκαμψης, βυθίζοντας την Ελλάδα ξανά σε ύφεση.
Το μέλλον της απορρύθμισης των τραπεζών
Η απορρύθμιση, τόσο στις ΗΠΑ όσο και σε άλλες χώρες, αποτελεί μια επικίνδυνη υπενθύμιση ότι τα διδάγματα του παρελθόντος συχνά αγνοούνται. Αν αυτή η πορεία συνεχιστεί, το 2030 μπορεί να μας βρει ξανά αντιμέτωπους με τα ίδια προβλήματα: τραπεζικές καταρρεύσεις, ύφεση και κοινωνική αναταραχή, μιας και η βιβλιογραφία έχει αποδείξει πως κατά μέσο όρο μετά από 5-7 χρόνια από την απορρύθμιση του τραπεζικού συστήματος ακολουθεί μια χρηματοπιστωτική κρίση είτε από την πλευρά των ακινήτων είτε από την πλευρά των μετοχών και των χρηματιστηρίων.
Η πρόκληση είναι διπλή: από τη μία, να διασφαλιστεί ότι οι αγορές λειτουργούν με ασφάλεια και διαφάνεια, και από την άλλη, να κατανοήσουμε ότι η ανθρώπινη φύση και ο καπιταλισμός, αν μείνουν ανεξέλεγκτοι, αποτελούν τα θεμέλια της επόμενης κρίσης. Όπως υπογραμμίζει ο Joseph Stiglitz στο βιβλίο "The Price of Inequality", η διατήρηση υγιών ρυθμιστικών πλαισίων είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης οικονομικής σταθερότητας.
Η πρόληψη είναι το μόνο αντίδοτο για να αποφύγουμε έναν νέο κύκλο υπερβολής και κατάρρευσης.
Συντακτική Ομάδα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου